Hans is hoogleraar Filosofie aan de Radboud Universiteit en heeft zich al langere tijd toegelegd op het onderwerp Geluk. Hij heeft onder andere het multidisciplinaire Platform voor Geluk opgericht, waarin hoogleraren van verschillende disciplines samenwerken rondom het thema geluk. Ook is hij schrijver van het boek ‘Wat filosofen weten – over het verlangen naar geluk en de honger naar kennis’. Daar ben ik wel benieuwd naar, dus voor het uitschrijven van dit interview heb ik het boek gelezen.

Geluk door de eeuwen heen

Hans vertelt over hoe het belang en het bereiken van geluk door de eeuwen veranderde:

• In de klassieke oudheid was het doel van het leven gelukkig te worden. Om dit te bereiken, beoefende men filosofie.
• Het Christendom verplaatste Geluk naar later – na de dood – en koppelde er voorwaarden aan. Alleen door het leiden van een ‘goed en godvruchtig’ leven kon je geluk bereiken, en pas na je overlijden.
• Met de Renaissance kwam het natuurwetenschappelijk denken. Filosofie werd technisch, wetenschappelijk, en ‘ontzield’. Hierdoor kwam het steeds verder af te staan van levensvragen en had het zo steeds minder invloed op het streven naar levensgeluk.
• Maar Geluk is terug, en hoe. De bladen staan er vol van. Zo heeft de psychologie er ook een stroming bij: de positieve psychologie. Dat klinkt goed. Deze wil mensen niet zozeer genezen, maar veel meer ondersteunen. Helpen gelukkig te zijn.

De componenten van Geluk

Ik vraag Hans wat volgens hem de componenten van geluk zijn. Hans vertelt: “Uit onderzoek blijkt dat geluk twee componenten heeft;

• 1. De omstandigheden waarin je leeft.
• 2. Hoe het individu omgaat met die omstandigheden.

De omgevingsfactoren of omstandigheden kunnen we bevorderen, bijvoorbeeld met behulp van de architectuur. De politiek en andere organisaties proberen vaak op die omstandigheden te sturen. De andere kant van de medaille is dat het individu de omstandigheden moet waarderen en er goed mee om moet gaan. Neem bijvoorbeeld de gezondheid: we hebben een hele goede gezondheidszorg in Nederland, maar desalniettemin kun je als individu blijven roken en ongezond eten.”

Interessant. Zeker omdat we als ontwikkelaars en bouwers echt invloed kunnen hebben op die eerste component, en daarmee op het geluk.

Ik denk daarnaast terug aan mijn interview met Roos Dohmen: zouden we, bijvoorbeeld door het inzetten van nudging, zelfs wat positieve invloed kunnen uitoefenen op component 2?

De invloed van ontwikkelaars en bouwers op geluk

Ik vraag Hans welke aspecten invloed hebben op component 1 van Geluk: de omstandigheden waarin je leeft. Hans: “Om goede, gelukkige omstandigheden te creëren, zijn een drietal zaken nodig. Te weten:

• 1a. sociale relaties; betrokkenheid bij je omgeving en verbondenheid daarmee
• 1b. autonomie; invloed hebben op je omgeving, zowel in je woon- als werkomgeving
• 1c. gezondheid; denk bijvoorbeeld aan Earth Charter (Handvest van de Aarde) van de VN. En de leefstijlcoaches van ziektekostenverzekeraars die, weliswaar niet geheel ontdaan van eigenbelang, mensen coachen gezonder te leven.”

Hans vertaalt dit naar een aantal aanknopingspunten:

• zorg dat mensen eenvoudig sociale relaties kunnen aangaan en onderhouden
• zorg ervoor het ervaren van veiligheid; fysieke veiligheid, sociale veiligheid en politieke veiligheid
• draag bij aan de gezondheid: zowel de fysieke gezondheid als ook de psychische gezondheid. Bijvoorbeeld met daglicht en dergelijke.
• maar ook zaken als betrouwbare bestuurders en goede educatie spelen een belangrijke rol.

Concrete handvatten voor verhogen van geluk in de gebouwde omgeving

Tijdens het uitschrijven van dit interview vraag ik me af welke concrete middelen we als architecten en ontwikkelaars kunnen inzetten om het geluk van de mensen die in onze gebouwen wonen of werken positief te beïnvloeden. Ik haal ook wat middelen aan die in mijn eerdere interviews en blogs naar voren kwamen.

• Sociale relaties, betrokkenheid en verbondenheid:
  • Plekken om te ontmoeten (bv plein, ruime gang, zitplekken, …)
  • Stoepjes en veranda’s voor de woningen
  • Leefruimte (keuken / woonkamer / verdiepte kozijnen met zitplekken) met te openen ramen aan de straatkant
• Invloed / autonomie:
  • Werken met co-design
  • Zorgen voor flexibiliteit in de gebouwen die we ontwerpen
• Gezondheid:
  • Beweging stimuleren, bv trappen die aantrekkelijker zijn om te gebruiken dan liften
  • Veel daglicht
  • Gebruik van hout in de gebouwen
  • Groen in de gebouwen
  • Buitenlucht en/of buitenruimte tuin/dakterras/balkons in het gebouw
  • Gezonde materialen: dampopen gevels, fijnstoffilters ed.
• Veiligheid:
  • Schoon houden
  • Fietsreparatiesetjes…
• Betrouwbare bestuurders/ goede educatie:
  • (Tja, wat kunnen wij daaraan doen?…)

Dat begint al een aardige lijst te worden. Toen ik mij laatst voorbereidde voor een gesprek met Syntrus over het Geluks-PvE dat wij samen aan het ontwikkelen zijn, bedacht ik me dat gezien het grote aantal mogelijkheden, het tijd wordt om deze overzichtelijk in kaart te brengen, bijvoorbeeld met behulp van een Morfologische kaart.

Extra aandachtspunt: Eenzaamheid

Hans licht het onderwerp ‘eenzaamheid’ er nog apart uit. “Eenzaamheid is een groot probleem, niet alleen onder ouderen, maar naar uit onderzoek blijkt ook onder jongeren, studenten en dergelijke.”

Toevallig was dit een paar weken later ook het thema voor een rondetafelgesprek voor het tijdschrift Vastgoedsturing. Belegger Syntrus Achmea, zorgverzekeraar Zilveren Kruis, woningbouwcorporatie Ymere en ik namens architectenbureau Juli Ontwerp wisselden van gedachten over hoe vastgoed kan helpen om eenzaamheid te voorkomen bij het in de toekomst alleen maar toenemende aantal alleenstaanden. Onze inzichten zijn verwerkt in het artikel ‘Alleen, maar niet eenzaam – verander de omgeving, verander de mens’.

Overzicht van de inzichten: morfologische kaart

Hans vindt de onderwerpen met betrekking tot Geluk die wij met Juli onderzoeken en toepassen – verbondenheid, invloed en gezondheid – inderdaad de juiste onderwerpen om ons op te richten. En na dit gesprek voeg ik daar voor mezelf veiligheid en (voorkomen van) eenzaamheid aan toe. Tijd om die morfologische kaart op poten te zetten.